جلسه 3
دوره‌بندی بحث حسن و قبح
استاد برنجکار در جلسه‌ی سوم از سلسله دروس قواعد کلامی عدل، به اقوال مطرح‌شده در بحث حسن و قبح پرداختند. ایشان حضور اشاعره را نقطه‌ی عطفی در این مسئله عنوان کردند و افزودند می‌توانیم بحث حسن و قبح را در تاریخ کلام اسلامی به دو مرحله تقسیم کنیم: قبل و بعد از اشاعره. در مرحله‌ی نخست، متکلمان امامی و معتزلی، حسن و قبح ذاتی و عقلی را فرض می‌گرفتند و احکامی را درباره‌ی عقاید اسلامی -خصوصاً افعال خدا- بیان می‌کردند. در مرحله‌ی دوم، خودِ حسن و قبح، معنای آن و دلایل له و علیه آن مورد بحث قرار گرفت.
دیدگاه اشاعره
ایشان در طرح نظر اشاعره، بحث حسن و قبح شرعی را به دو مرحله تقسیم کردند:
در مرحله‌ی اول (قرن چهارم) اشعری و باقلانی، حسن و قبح ذاتی و عقلی را انکار می‌کنند و به اثبات حسن و قبح شرعی می‌پردازند.
در مرحله‌ی بعد، اشاعره زیر فشار دلایل و اشکالات امامیه و معتزله، به تدریج برخی معانی حسن و قبح را عقلی می‌دانند و از بحثشان خارج می‌کنند. این مرحله، خود به مراحلی تقسیم می‌شود. در نهایت این مراحل، سه معنای حسن و قبح، عقلی و یک معنای آن شرعی دانسته می‌شود:
- دیدگاه اشعری (م 324 ه) و باقلانی (م 403 ه): انکار مطلق حسن و قبح ذاتی و عقلی
- دیدگاه جوینی (م 478 ه) و شهرستانی)479-548 ه): عقلی دانستن ملایمت و منافرت با طبع
- دیدگاه آمدی (م 623 ه): عقلی دانستن موافقت و مخالفت با غرض
طرح ادامه‌ی دیدگاه‌های اشاعره و جمع بندی بحث به جلسه‌ی آتی موکول شد.